Çalışma hayatının dinamikleri, ekonomik ihtiyaçlar ve sektörel talepler doğrultusunda değişmektedir. Özellikle sanayi, sağlık, ulaşım, güvenlik ve hizmet sektörlerinde gece çalışması oldukça yaygındır. Ancak çalışanların bu zorlu şartlar altında korunması amacıyla mevzuatta “gece çalışması ve hakları” konusunda özel düzenlemelere yer verilmiştir. Bu yazımızda, 2025 yılı itibarıyla gece çalışmasına ilişkin temel hukuki çerçeveyi detaylı şekilde ele alıyoruz.
İş Kanunu’na göre, gece çalışması; akşam saat 20:00 ile sabah saat 06:00 arasında yapılan çalışmaları kapsar. Bu zaman aralığında çalışan işçilerin, gündüz çalışanlara kıyasla farklı haklara sahip olduğu unutulmamalıdır. Mevzuat, gece çalışmasını insan sağlığı, güvenliği ve iş barışı açısından özel koruma altına almıştır.
Gece çalışmasında günlük süre sınırı nasıl olmaktadır? Gece çalışan işçilerin günlük çalışma süresi en fazla 7.5 saattir. Bu süre, İş Kanunu’nun 69. maddesi ile net bir şekilde belirlenmiştir. İşverenin, bu süreyi aşması yasal olarak mümkün değildir. Ancak bazı istisnai durumlarda (örneğin sağlık çalışanları veya özel güvenlik görevlileri gibi) farklı uygulamalar gündeme gelebilir. Ancak bu durumda dahi, ilgili yönetmeliklerde belirtilen özel hükümler geçerli olur ve işçinin sağlığını koruyacak tedbirlerin alınması gerekir.
Kadın İşçiler İçin Gece Çalışması Sınırlamaları
Kadın işçilerin gece çalışması yapabilmesi için belirli şartların yerine getirilmiş olması gerekir. Özellikle:
- Kadın işçilerin gece çalışması yapabilmesi için işyeri hekimi tarafından uygunluk raporu alınmalıdır.
- Gebe veya yeni doğum yapmış kadınların, doğumdan itibaren bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
- 18 yaşını doldurmamış kadın çalışanlar gece çalışmasında görevlendirilemez.
Gece Vardiyasına Geçiş ve Dinlenme Süreleri
İşçiler, gündüz vardiyasından gece vardiyasına geçirilmeden önce, bu değişikliğin en az bir hafta önceden bildirilmesi gerekir. Gece çalışan işçilerin haftalık 24 saat kesintisiz dinlenme hakkı olduğu gibi, günlük çalışmalarda da ara dinlenme süreleri uygulanmalıdır:
- 4 saat ve üzeri çalışmalar için en az 15 dakika
- 5 saati bulan çalışmalar için ise en az 30 dakika ara dinlenme verilmelidir.
Bu sürelerin, işçinin dinlenme ihtiyacını karşılayacak şekilde kullandırılması zorunludur.
Gece Çalışması Yapan İşçilerin Sağlık Hakları
Gece çalışmasının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini dengelemek amacıyla çalışanlara periyodik sağlık kontrolleri yapılması zorunludur. İşverenin yükümlülükleri arasında şunlar yer alır:
- İşe başlamadan önce gece çalışmasına uygunluk değerlendirmesi
- Yılda en az bir defa sağlık kontrolü yapılması
- Sağlık raporuna göre uygun olmayan işçinin gece çalışmasından alınması
Bu tedbirler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı çerçevesinde denetlenir.
0