Koşullu Salıverilme

Koşullu salıverilme ne demektir? Bu sorunun yanıtını en kısa şekliyle ifade etmek gerekirse; hapis cezası çekmekte olan mahkûmun, mahkûm olduğu cezanın tamamını çekmeden serbest bırakılması olarak ifade edebiliriz. Burada söz konusu olan durum, işlemiş olduğu suçtan pişman olan ve uygun şekillerde davranmaya başlayan kişiye, normal hayata dönmesi için bir şans daha verilmesidir.

Her suç kapsamı için, koşullu salınma uygulaması yapılamaz. Öncelikle belirtmek gerekir ki, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun bazı suçlar bakımından salıverilme hükümlerinin uygulanmayacağını hükme bağlamıştır. Bunlar, TCK ikinci kitap dördüncü kısım;

• Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar
• Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı işlenen suçlar
• Milli savunmaya karşı işlenen suçlar
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları
• Tutuklu veya hükümlü iken firar ya da ayaklanma suçundan mahkûm edilmiş olanlar
• Disiplin cezası olarak üç defa hücre hapsi cezası alanlar
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamında yer alan suçlardan mahkûm olanlar

Ayrıca, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar, hükümlerinin kesinleşme tarihinden sonra bu kanunun kapsamına giren bir suçu işlemeleri halinde, şartla salıverilmeden faydalanamazlar. Ölüm cezaları, 14.7.2004 tarihli ve 5218 sayılı Kanunun 1. Maddesi ile değişik 3.8.2002 tarihli ve 4771 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunla müebbet ağır hapis cezasına dönüştürülen terör suçluları ile ölüm cezaları ağırlaştırılmış müebbet, terör suçluları koşullu olarak salıverilme hükümlerinden yararlanamaz. Bunlar hakkında ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası ölünceye kadar devam eder.

Madde 107/1’e göre hükümlünün infaz edilen kısım süresince kurumdaki infaz süresini iyi halli olarak geçirmesi gerekir. Bunun için koşullu olarak salıverilme süresini kurumların düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara içtenlikle uyarak, haklarını iyi niyetle kullanarak yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirerek geçirmiş ve uygulanan iyileştirme programlarına göre de toplumla bütünleşmeye hazır olduğunun disiplin kurulunun görüşü alınarak idare ve gözlem kurulunca saptanmış bulunması gerekir. Disiplin cezalarının tamamı infaz edilip kaldırılmadıkça koşullu salıverilme işlemi yapılmaz.

5275 Sayılı Kanun

13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 14. maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“2-)Aşağıdaki hâllerde hükümlüler hakkında verilen cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilir:

• Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar. Ayrıca ikinci defa mükerrerolanlar ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar
• Taksirli suçlardan toplam olarak beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar
• Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler

3-)Hükümlülerin kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına 89 uncu madde uyarınca yapılan değerlendirme sonucunda karar verilir

4-)Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları. Ayrıca cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanların kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına ilişkin idare ve gözlem kurulu kararları, infaz hâkiminin onayından sonra uygulanır

5-)Doğrudan açık ceza infaz kurumuna alınanlar dâhil olmak üzere bu kurumlarda bulunan hükümlülerden;

• Firar edenler veya başka bir fiilden dolayı haklarında tutuklama kararı verilenler idare ve gözlem kurulu kararıyla,
• Kınamadan başka bir disiplin cezası alıp, bu cezası kesinleşmiş olanlar veya asayiş ve düzenin sağlanması amacıyla disiplin cezası kesinleşmemiş olsa bile eylemi kurum düzeni ya da kişi güvenliği bakımından tehlike oluşturanlar idare ve gözlem kurulu kararıyla,
• Açık ceza infaz kurumu şartlarına veya çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları saptananlar idare ve gözlem kurulunun kararı ve infaz hâkiminin onayıyla, kapalıceza infaz kurumlarına gönderilirler.

Denetimli Serbestlik Nedir

Koşullu salıverilme kapsamında serbest bırakılan hükümlü bir denetim süresine tabi tutulur. Bu süre, hükümlünün infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin yarısı kadar olmaktadır. Fakat süreli hapislerde hak ederek tahliye tarihini geçemez. Denetimli serbestlik koşulundan yararlanamayacak belli başlı suçlar olmaktadır. Bunları maddeler halinde belirtecek olursak;

• Kasten adam öldürme suçu
• Eziyet suçu
• İşkence suçu
• Netice nedeniyle ağırlaştırılmış yaralama
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar
• Özel hayatın gizliliğine karşı işlenen suçlar
• Altsoya, üstsoya, eşe, kardeşe veya beden ve ruh bakımından kendini savunamayacak kişiye yönelik kasten yaralama ve netice sebebiyle ağırlaştırılmış yaralama suçu
• Devlet sırlarına karşı işlenen suçlar
• Anayasal düzene karşı işlenen suçlar
• Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar
• Uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti
• Terörle mücadele kapsamında olan suçlar
• Koşullu salınma hakkı geri alınan hükümlüler

Cezanın Bir Kısmının İnfaz Edilmesi

Hükümlülük süresinin 2/3 kısmının, normal şartlarda yapılmış olması gerekir. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar ise yirmi dört yılını infaz kurumunda geçirdikten sonra, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ne var ki, bazı özel haller bakımından ayrı süreler belirlenmiştir.

Birden çok müebbet ya da süreli hapis cezasına mahkûmiyet durumunda koşullu olarak salıverilme süreleri ayrı şekilde düzenlenmiştir. Cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesine karar verilenler hakkında koşullu şekilde salıverilme hükümleri uygulanmaz. Ayrıca, tekerrür hükümlerinin ikinci defa uygulanması durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez.

Koşullu Salınma Kararının Geri Alınması

Denetim süresi yükümlülüklere uygun ve iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır. Buna karşılık, koşullu olarak salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi ya da kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde koşullu salıverilme kararı geri alınır. Koşullu olarak salınma kararının geri alınması halinde hükümlünün;

• Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren kalan cezasının aynen
• Yükümlülüklerine aykırı davranması halinde, koşullu bırakılma tarihi kararının geri alınmasının kesinleştiği tarih ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla takdir edilecek bir sürenin, ceza infaz kurumunda çektirilmesine kara verilir.
• Koşullu bırakılma kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu bırakılma kararı verilemez

Ayrıca bilinmesi gereken bir hususta, kararın geri alınmasında yetkili olan merci olmaktadır. Koşullu bırakılma kararını geri alacak merci;

• Hükümlü geri kalan süre içinde işlediği kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkûm edilirse, hükmü veren ilk derece mahkemesi ya da bölge adliye mahkemesi
• Hükümlünün bağlı tutulduğu yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde koşullu bırakılma kararına esas teşkil eden hükmü veren ilk derece mahkemesi veya bölge adliye mahkemesi, koşullu bırakılma kararını vermiş olan mahkemedir
• Mahkeme kararını dosya üzerinden verir ve bu kararlara ilişkin itiraz yolu açıktır

Koşullu Salıverilme Hesaplama

Koşullu olarak salıverilmenin hesaplanması, 5275 sayılı kanun geçici 6. Madde tahliye metodu kısmında yer almaktadır. Birden fazla şekilde verilmiş hapis cezası varsa eğer, ortada olan bütün cezalar toplanmalıdır. Toplanan cezanın ½ oranı belirlenmeli. Hesaplanmış olan süreden üç yıl denetimli serbestlik olan tedbir düşülmelidir. Kalan süre mahkûm olan kişinin denetimli serbestlik altında, şartlı tahliye hakkını kullanabilmesi için cezaevinde geçirmesi gereken süre olmaktadır.

Koşullu bırakılıma kapsamında 15 yaşından küçük çocuğun, infaz kurumunda geçirdiği her bir gün 2 gün olarak değerlendirilir ve o şekilde hesaplanır. 30.03.2020 tarihine kadar işlenmiş suçlar açısından, tabii tutulan infaz rejimine göre belirlenen sürenin hesaplanmasında, on beş yaşını dolduruncaya kadar geçirilen her bir gün için süre 3 gün olarak sayılır. 18 yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirilen bir gün, iki gün olarak sayılır ve hesaplamalar bu oranlar doğrultusunda yapılır.

Şartlı tahliye sadece mahkemenin vermiş olduğu karar neticesinde uygulanabilir. Mahkeme tarafından bu karar verilmeden önce hükümlü cezaevinden hangi sebeple çıkmış olursa olsun, hükümlü olan kişiye şartlı tahliye yani koşullu salıverilme uygulaması yapılamaz.

Adli Sicil Kaydının Silinmesi

Adli Sicil Kanununun 4. Maddesinde adli sicile kaydedilecek bilgiler belirtilmiştir. Bu kayıtlar sonsuza kadar saklanmamaktadır. Adli sicil kayıtlarının tümünün silinmesi olanaklıdır. Disiplin suçları ve sırf askeri suçlara ilişkin mahkûmiyet hükümleri, disiplin veya tazyik hapsine ilişkin kararlar ile idari para cezasına ilişkin kararlar adli sicile kaydedilmediğinden, silinmesi de söz konusu olamaz.

Kanunumuz adli sicil kaydının silinmesi bakımından üç aşamalı bir sistem getirmiştir. İlk aşamada adli sicil bilgileri silinerek arşiv kaydına alınmaktadır. Aşağıdaki hallerde adli sicildeki bilgiler arşiv kaydına alınır. Bunlar;

• Cezanın ya da güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması
• Ceza mahkûmiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikâyetten vazgeçme veya etkin pişmanlık
• Ceza zamanaşımının dolması
• Genel af

Yabancı mahkemelere verilmiş olup da sicile kaydedilen hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûmiyetler ise kesinleştiği tarihten itibaren mahkûmiyet kararında belirtilen sürenin geçmesiyle birlikte arşiv kaydına alınır. Adli para cezasına mahkûmiyet hükümleri ile cezanın ertelenmesine ilişkin hükümler, adli sicil kaydına alınmadan doğrudan arşive kaydedilir. İlgili kişinin ölümü durumunda ise adli sicil bilgileri arşiv kaydına alınmaksızın tamamen silinir.

İkinci aşamada arşiv bilgilerinin de silinmesi olanaklıdır. Adli Sicil Kanununun 12/1 maddesine göre, ilgilinin ölümü üzerine ve her halde kaydın girildiği tarihten itibaren 80 yılın geçmesiyle arşiv bilgileri tamamen silinir. Bu şartlar dışında arşiv kaydı silinmez.

Hem arşiv hem de adli sicil kaydının silindiği durumlar ise, şu şekildedir;

• Fiilin kanunla suç olmaktan çıkarılması halinde, bu suçtan mahkûmiyete ilişkin adli sicil ve arşiv kayıtları, talep aranmaksızın tamamen silinir
• Kanun yararına bozma veya yargılamanın yenilenmesi sonucunda verilen beraat ya da ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararına ilişkin adli sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir

Koşullu salıverilme ve ceza davalarına ilişkin konular hakkında detaylı görüşme yapmak için, hukuk büromuzla iletişime geçerek danışmanlık randevusu talep edebilirsiniz.

3